ՀԱՅՈՑ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔՆԵՐԸ. Վան, Արմավիր

Իր պատմության ընթացքում Հայաստանը տասներկու մայրա­քաղաքներ է ունեցել՝ Վան, Արմավիր, Երվանդաշատ, Արտաշատ, Տիգրանակերտ, Վաղարշապատ, Դվին, Բագարան, Շիրակավան, Կարս, Անի և Երևան։

Վան — Ք. ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին, ինչպես հայտնի է, Սարդուրի I արքան հիմնադրեց Տուշպա (Տոսպ, Վան) մայրաքաղաքը:

Քաղաքի հիմնադիր արքայի օրոք Վանի կենտրոնում վեր խոյացող լեռան լանջերին կառուցվում են բազմաթիվ զինանոցներ, պահեստներ, դիտակետեր, իսկ միջնաբերդի ստորոտում՝  հզոր պարիսպ։

Վանի բերդը — Դրանից հետո էլ՝ Երվանդունիների օրոք, Վանը դարձյալ Հայաստանի մայրաքաղաքն էր։ Արքայանիստ քաղաքը որոշ ժամանակ կրում էր Երվանդավան անունը։ Քաղաքի բուռն զարգացումը շարունակվեց նաև Արտաշեսյանների ժամանակ։ Տիգրան Մեծն այստեղ բազմաթիվ արհեստավորներ ու առևտրականներ բնակեցրեց։ Քաղաքը ծաղկում էր ապրում նաև 10-11-րդ դարերում Վասպուրականի Արծրունյաց թագավորության
օրոք։ 19-րդ դարում Վանը Արևմտյան Հայաստանի կարևոր կեն­տրոններից էր, այստեղ հատկապես զարգացած էին արհեստները։ Մեծ համբավ ունեին վանեցի ոսկերիչներն ու արծաթագործները։ Մեծ եղեռնի ժամանակ հայկական Վանը ոչնչացվեց։

Այժմ Վանը գավառական ոչ մեծ քաղաք է ներկայիս Թուրքիայի տարածքում։

Արմավիր — Ներկայիս Արմավիրի մարզի Հայկավան գյուղի մոտ մի մեծ բլուր կա։ Բլրի գագաթին պա­րիսպների, պալատների, տա­ճարների և այլ շինությունների հետքեր կան։ Դրանք բոլորն ի հայտ են եկել պատմական Հայաստանի Արմավիր քաղաքի՝ մեր օրերում կատարված պե­ղումների հետևանքով։ Գրեթե երեք մետր բարձրությամբ հողագույն պատերն ու աղյուսաշեն սենյակները վկայում են, որ ժամանակին այստեղ ծաղկուն քաղաք է եղել։ Մովսես Խորենացին Արմավիրի հիմնադրումն ու անվան ծագումը կապում է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսի անվան հետ։

Արմավիրը մշակութային ու կրոնական խոշոր կենտրոն էր։ Այստեղ բազմաթիվ մեհյաններ և հեթանոսական այլ սրբավայրեր կային։ Իսկ քաղաքի շրջակայքում Սոսյաց անտառն էր, որի ծառերի տերևների սոսափյունով քրմերը գուշակություններ էին անում։ Ք. ա. 3-րդ դարի վերջերին, երբ Հայաստանի նոր մայրաքաղաք դարձավ Երվանդաշատը, Արմավիրի դերը նվազեց։

Արմավիր մայրաքաղաքն այժմ չկա։ Բայց նրա անունով կա Արմավիր մարզկենտրոնը, Հայաստանի այլ բնակավայրեր և Արմավիր հայաշատ քաղաքը Հյուսիսային Կովկասում։

Առաջադրանք՝

• Ինչ անուններով է հայտնի եղել Վան մայրաքաղաքը: Տուշպա
• Որ  է հիմնադրել Վան և Արմավիր մայրաքաղաքները: Սարդուրի I արքան
• Ներկայումս որտեղ է գտնվում Վան և Արմավիր մայրաքաղները, նշեք քարտեզի վրա և տեղադրեք բլոգում: Թուրքիայի տարածքում

Дом моей мечты

Жил-был в одной деревне мальчик по имени Ваня, у них был очень-очень плохой дом, некоторые части дома даже были развалинами: Ваня когда спал он постоянно мечтал о новoм красивым доме: Когда Ему исполнилось 18 лет и он стал богатым он решил уйти из этой лачуги и купить себе большой-пребольшой особняк: Долго он в этом особняке не прожил, постоянно скучал по старому дому, и вдруг однажды он решил пойти в свой старый дом, когда он шёл в свой старый дом он вспоминал какие были хорошие времена, много было много мест для пряток и других игр, когда он дошёл до дома он вдруг понял что очень скучает по этому дому, ведь он тут провёл всё своё детство: И решил он продать тот большой особняк и вернуться сюда, просто решил сделать чуточку ремонта чтобы уютно было.

Հարցեր

Ինչ եղավ 2-հատվածում?

Ինչ արեց տղան երբ տեսավ բոշային?

թագաորը արդյոք հավատաց բոշային?

Որ հերոսը քեզ դուր եկավ ամենաշատը?

Որ հատվածը քեզ դուր եկան 1 թե 2 ?

Where is my ticket?

Where is my ticket?

An old writer who is very popular in England is traveling by train. When the ticket-inspector comes and asks him for his ticket, the old writer begins to look for it in his pockets, in his bag and suitcase but cannot find it.

” I can wait,” the ticket-inspector says, who knows the writer very well. “I can come again at the next station. “but at the next station, it is just the same. The old writer can not find the ticket.

“That’s all right,” the ticket-inspector says. “That’s all right”.

“Oh, but I must find my ticket,” says the man. “I want to know where I am going to.”

Անծանոթ բառեր

ticket- տոմս

popular-հայտնի

ticket-inspector-տոմսավաճառ

pocket-գրպան

suitcase-ճամպրուկ

next station-հաջորդ կանգառ

Գրիր փոքրիկ պատում օգտագործելով այս բառերը, վերնագրում եք ձեր պատումը:

TRAVELLING THE GERMANY

Նախադասությունները գրեք անցյալ, ներկա շարունակական, ապառնի ժամանակաձևերով:

1. They go to the cinema every Sunday. անցյալ- They are going to the cinema

ներկա․․․․- They went to the cinema last Sunday ապառնի- They will go to the cinema next Sunday:

2. She eats ice-cream in summer. անցյալ-She is eating ice-cream now. ներկա․․․․-She ate ice-cream Yesterday. ապառնի- She will eat ice-cream tomorrow

3. The boys play football in the yard. անցյալ- The boys are playing football in the yard: ներկա․․․․-The boys played in the yard: ապառնի- The boys will play football in the yard:

4. The children have got five lessons at school. անցյալ-The children will have 5 lessons at school: ներկա․․․․-The children had got 5 lessons

5. Jane usually goes to bed at 10 o’clock. անցյալ-Jane will go to bed at 10 o`clock

ներկա․․․․-Jane went to bed at 10 o`clock Yesterday: ապառնի-Jane is going to bed now

TRAVELLING THE GERMANY

Hello, my name is Susanna. I lake travelling. This summer we shall go to Germany. We shall go there by plane. The passanger are my friends. We have a dance concert. We must win as possible. Gud Bay😁💕

Նախանձ բոշան

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրիր եղեգնուտ, աներևույթ, անմատչելի բառերը։ Եղեգնուտ-Եղեգով պատված տեղ աներևույթ-Չերևացող անմատչելի-Որին չի կարելի տիրել
2. Պարզ նախադասություններով ներկայացրու 1-ին հատվածում նկարագրված դեպքերի հաջորդականությունը։ թագաորը որդու համար Կին փնտրեց,եղեգ գտավ,դանակով կտրեց,գցեց ջուրը,գնաց եղեգնուհուն սգեստ բերելու,բոշան Եղեգնուհուն խեղտեց, բոշան եղեգնուհու փոխարեն գնաց թագավորի տուն։
   ա) Մի թագավոր էր ապրում աշխարհում։
   բ) Որոշեց որդուն ամուսնացնել։
   գ) ….. և այլն։
3.  Վերնագրիր  հատվածը։ Նախանձ բոշան

HARE AND CHICKEN

One day in 2088, when America and Armenia became very close friends, they decided that they wanted to unite the countries. A few days later it was Easter and they decided that they wanted to spend time together. on the day of the Passover they were already assembled. and suddenly from the fairy-tale world came the symbols of Easter — a hare and a chicken. they met and played a lot. but Easter is already over and they had to say goodbye and now they are waiting for the next Easter to play again.

🙏🏻МОИ ПАСХАЛЬНЫЕ ФОТКИ🐞

Հնարագետ ջուլհակը

Ղազարոս Աղայան Հնարագետ ջուլհակը, կարդա երրորդ հատվածը և պատասխանիր հարցերին։ Հարցերն ընտրվել են սովորողների կազմած հարցերից`

1. Ինչպե՞ս թագավորը պատժեց իր գիտնականներին, դու ի՞նչ կանեիր նրա փոխարեն։ Թագավորը տուն գնալով սաստիկ բարկացել էր գիտնականների վրա և սպառնացել էր, որ եթե գոնե մի մարդ չգտնեն, որ դերվիշին պատասխան տա, նրանց բոլորին էլ կաքսորե։
2. Ի՞նչ կանեիր դերվիշի փոխարեն, կշարունակեի՞ր պայքարել։ այո
3. Թվարկիր հերոսներին, նրանց բնութագրիր մեկ դիպուկ բառով։ Ջուլհակ-հնարագետ դերվիշ-չար թագաոր-անչար գիտնական-անխելք

1. Շարունակիր ջուլհակի և թագավորի նման ծածկագրերով զրուցել։
2. Քեզ դուր եկած հատվածը պատմիր։«Ահա՛ եկան թագավորի սագերը, իրա՛վ որ լավ փետրելու թռչուններ են»,— ասաց ջուլհակը ինքն իրան։
3. Ի՞նչ սովորեցիր այս պատմությունից։ հնարամիտ լինել

ԿԵՆՍՈԼՈՐՏ, ՆՐԱ ԲԱՂԱԴՐԻՉՆԵՐԸ

Ծանոթանալով երկրագնդի տարբեր ոլորտներին՝ կարող ենք նշել, որ դրանցից ամենամեծը և ամենատարածվածը, որր բնակեցված է տարբեր կենդանի օրգանիզմներով, կենսոլորտն է:

Կենսոլորտ հասկացությունր տվել է ավստրիացի գիտնական էդվարդ Զյուսը դեռևս 19-րդ դարում՝ իր «Երկրի դեմքը» գրքում: Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ուստի կենսոլորտն րնդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Այդ շերտերում կան միջավայրի այնպիսի պայմաններ, որոնք նպաստավոր են կենդանի օրգանիզմների համար:

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Դրանք իրենց չափերով տարբեր են, ունեն տարբեր կառուցվածք, կենսագործունեության առանձնահատկություններ և հետաքրքիր հարմարանք­ներ, որոնք հնարավոր են դարձնում կյանքը երկրագնդի տարբեր ոլորտնե­րում: Կաղինը և բարդին, ծիրանենին և խնձորենին, խատուտիկը և ցորենը բույսեր են: Իսկ ճանճը և բզեզը, գորտը ե մողեսը, հավը և շունը կենդանի­ներ են: Սակայն, բույսերից և կենդանիներից բացի՝ կան նաև այլ կենդա­նի օրգանիզմներ: Մի մասը շատ փոքր է՝ անզեն աչքով անտեսանելի: Դրանք մանրէներն են՝ հիմնականում բակտերիաները: Մյուս մասր սնկերն են: Մանրէները և սնկերը ևս կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներ են: Նշված չորս խոշոր խմբերի կենդանի օրգանիզմները կազմում են թագավորություններ:

Մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։ Սակայն մարդն առանձնահատուկ է, քանի որ նա ակտիվորեն ներգործում է բնության վրա, փոփոխում վերջինս: Բայց բնության նման փոփոխությունները ոչ միշտ են դրական: Հաճախ ստիպված ենք լինում հաղթահարել մարդու տնտեսական գործունեության բացասական հետեանքները: Պետք է իրա­կանացնել միջոցառումներ, որոնք ամեն գնով կպահպանեն բնությունը:

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների ե նյութերի հետ: Այդ նյութե­րից է, օրինակ, թթվածինը, որով կենդանի օրգանիզմների մեծ մասր շնչում է: Կենդանի օրգանիզմների համար շատ մեծ դեր ունեն ջուրը և հանքային նյութերը: Բույսերն աճում են հողում: Նավթը և գազը հանածոներ են, ո­րոնք ունեն շատ մեծ նշանակություն մարդու կյանքում: Բայց դրանք կեն­դանի օրգանիզմների գործունեության արդյունք են: Նյութերի այս ցանկր կարելի է շարունակել: Բոլոր այդ նյութերր համարվում են կենսոլորտի բա­ղադրիչներ:

Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ: Դրանցից է, օրինակ, Երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքր, որն իրակա­նանում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Շատ նյութեր, օրինակ՝ ջուրր կամ ածխաթթու գազր, հեռանում են կենդանի օրգանիզմից, հայտնվում շրջակա միջավայրում և հետո նորից վերադառնում կենդանի օրգանիզմ: Տեղի է ունենում նյութերի մի շրջապտույտ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է կենսոլորտը, ի՞նչ ոլորտներ է ընդգրկում: Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ:
2. Որո՞նք են կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները: Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները:
3. Թվարկեք կենդանի օրգանիզմների թագավորությունները: Ո՞ր թա­գավորությունում է դասվում մարդը: Բակտերիա,միչատ,կենդանի,բույս։ մարդուն դասվում է կենդանիների թագաորությունը։
4. Տարբեր նյութերի հետ կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցության ի՞նչ օրինակներ գիտեք: թթվածին,նավթ,բենզին
5. Կենսոլորտում ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնում կենդանի օրգանիզմները: Նավթը և գազը հանածոներ են, ո­րոնք ունեն շատ մեծ նշանակություն մարդու կյանքում: Բայց դրանք կեն­դանի օրգանիզմների գործունեության արդյունք են: Նյութերի այս ցանկր կարելի է շարունակել: Բոլոր այդ նյութերր համարվում են կենսոլորտի բա­ղադրիչներ:
6. Ուշադիր դիտարկեք տեղանքը, շրջակա միջավայրը: Ի՞նչ գիտեք այդ միջավայրի պայմանների մասին: Թվարկեք և նկարագրեք շրջապատի կենդանի օրգանիզմները, բույսերը և կենդանիները: Ի՞նչ գիտեք այդ օրգանիզմների մասին: Ծառ- կան ծառեր որոնք ապրումեն 3000-5000 տարի։ Ծաղիկ-Վարսանդը կազմված է սպիից, սռնակից և սերմնարանից։ Սերմնարանի ներսում են գտնվում մեկ կամ մի քանի սերմնաբողբոջներ, որոնցից զարգանում են սերմերը, իսկ ամբողջ սերմնարանից՝ պտուղը։ Վարսանդի սպին կարողանում է իր վրա պահել փոշեհատիկը։
7. Բնապահպանական ի՞նչ խնդիրներ գիտեք: Բնապահպանական խնդիրրներից է ախպը, Օրինակ, քամու ժամանակ ամբողջ ախպը թափվում է փողոց։